Vương Tử Phục là người đất Lã. Chàng tuy mồ côi cha từ bé nhưng có vẻ phong nhã tuyệt vời. Nhà Phục mở một gian hàng bán tơ lụa. Năm mười bốn tuổi chàng thi đậu trường huyện nên mẹ rất cưng chiều không dám rời ra đâu lâu. Đến năm sau bà mẹ đi hỏi con gái họ Tiêu cho Phục nhưng chưa cưới.
Nhân đang mùa hội Nguyên tiêu, trai gái dập dìu, Phục theo anh em đi dạo phố chơi. Chợt chàng thấy một người thiếu nữ nhan sắc tuyệt đẹp, dắt theo mấy con hầu đi giữa đám người nam thanh nữ tú. Phục nhìn mê mải một hồi rồi lẽo đẽo đi theo để thưởng thức sắc đẹp diễm lệ ấy. Cô gái hình như biết ý Phục nên có lúc nàng giả vờ dừng lại gắt con hầu:
Người gì mà đôi mắt trừng trừng như quân cướp thế kia!
Lời nói có vẻ giận dỗi nhưng nghe kỹ ra chiều khích lệ!
Nói xong nàng cười mỉm, vất xuống đất một cành hoa rồi ngúng nguẩy bước đi. Phục không bỏ lỡ cơ hội, vội nhặt lấy cành hoa rồi liền theo cô gái. Ngửi mùi hương thoang thoảng ngọt ngào, tâm hồn Phục ngơ ngẩn như quên tất cả. Song thoáng một cái, nhìn lại bóng hồng đã mất, Phục quay về và cảm thấy ấm ức khôn nguôi. Đêm ấy, phục giấu cành hoa dưới gối rồi gối đầu lên mà ngủ, mơ màng vẫn thấy thân hình uyển chuyển của cô gái.
Rồi từ đấy Phục biếng ăn, biếng ngủ, sinh ra ngớ ngẩn, hồn phách để tận đâu đâu. Bà mẹ có một con nên lo lắng vô cùng, hết chạy thuốc lại theo thầy cúng song Phục vẫn vậy, thân thể càng gầy ốm hơn. Khi bệnh nặng quá, thầy thuốc bốc thuốc đưa tới thì Phục lấy tay gạt đi không chịu uống, tâm trạng vẫn nửa tỉnh nửa mê. Mẹ dò hỏi mãi về nguyên do, song Phục cứ im lặng.
Sau đó, có người bạn học là Ngô sinh đến chơi. Thấy Ngô sinh là bạn cùng trang lứa, dễ gần gũi chăng nên mẹ Phục nhờ chàng gặng hỏi con mình dùm. Ngô sinh thương bạn nên dần dần tìm lời dò hỏi. Phục thổ lộ sự tình rồi nhờ Ngô tìm hộ thiếu nữ nọ. Ngô cười đáp:
Thì ra anh mắc bệnh si tình. Sao không nói sớm, tôi sẽ dò hỏi cho. Tôi thường dạo phố nên chắc dễ tìm thấy nàng. Anh lo lành bệnh đi rồi tôi giúp cho!
Phục nghe thế lấy làm vui mừng. Sau đó Ngô sinh thuật lại cho mẹ Phục mọi việc. Chàng kể tỉ mỉ hình dáng người con gái để đi tìm chỗ nàng ở. Nhưng sau mấy ngày họ vẫn chưa tìm ra được tung tích.
Từ lúc gặp Ngô sinh và trút được bầu tâm sự, Phục dần tươi tỉnh và ăn uống trở lại. Vài ngày sau Ngô đến thăm, Phục hỏi kết quả, Ngô đành nói dối:
À, tưởng ai xa lạ, thì ra là cô em họ của tôi.
Phục hỏi dồn tới địa chỉ, Ngô bịa:
Ở phía trong núi, phía tây nam, cách đây hơn ba mươi dặm…
Phục dặn dò đến ba bốn lần, bắt Ngô phải hứa chắc giúp chuyện hôn nhân cho chàng.
Từ đó Phục tươi tỉnh hẳn, ăn uống gấp mấy ngày thường rồi bình phục rất nhanh. Phục lấy cành hoa đặt dưới gối ngày nọ ra xem, tuy đã khô rồi nhưng cành vẫn còn nguyên, cánh hoa vẫn chưa rã. Ngắm nghía cánh hoa mà Phục thấy như mỹ nhân hiện ra sương khói trước mặt, hương thơm vẫn còn thoang thoảng.
Nhưng Phục chờ Ngô sinh đã lâu mà không thấy trở lại, chàng sốt ruột viết thiếp mời đến. Ngô sinh cũng viết thiếp hồi âm, viện cớ bận việc nhà chưa đến ngay được. Phục vừa giận vừa buồn, mặt mày ủ rủ. Bà mẹ sợ Phục tương tư lần nữa rồi lại sinh bệnh, nên tìm cách cưới vợ cho chàng. Mới nhắc tới chuyện hỏi cưới cô họ Tiêu, Phục đã lắc đầu quầy quậy, suốt ngày chỉ nôn nóng đợi Ngô sinh đến để hỏi tin tức. Nhưng Ngô vẫn bặt vô âm tín, Phúc oán hận Ngô lắm, nghĩ là định chơi ác với mình. Chàng chợt thấy rằng ba mươi dặm đường núi cũng không xa lắm, trông chờ nơi người đưa tin thì vô vọng quá chi bằng tự đi tìm cho nhanh việc. Phục quyết định ra đi, giấu cành hoa vào trong áo, tuyệt không cho ai biết.
Một mình xuyên vào đường núi, Phục vừa đi vừa hỏi thăm và cứ theo hướng tây nam mà tiến. Đã quá ba mươi dặm mà núi non vẫn thăm thẳm phía trước, không có một nhà cửa nào. Qua ít dặm nữa, Phục thấy thấp thoáng trong núi xanh có vài mái nhà. Chàng cứ nhắm hướng đi tới, thấy trong xóm chỉ có vài gian nhà cỏ nhưng có vẻ thần tiên lắm. Phục đến một cổng nhà có trồng mấy cây liễu rũ, bên trong mấy cụm hoa đào hoa hạnh đưa hương thơm ngát. Chàng muốn vào nhưng nhìn quanh không thấy bóng người lại thôi. Đang đứng tần ngần thì chợt Phục nghe phía trong rào có tiếng con gái gọi: “Tiểu Vinh”, giọng thánh thót như tiếng chim hót khiến Phục càng chú ý nơi phát ra âm thanh. Phục thấy bóng con gái đi xuyên từ phía đông sang phía tây, tay vân vê đoá hoa hạnh, ý chừng định cài lên tóc.
Ngửng đầu lên trông thấy Phục, nàng vội vàng chạy vào nhà. Chỉ thoáng qua mà chàng nhận ra ngay là người con gái đánh rơi cành hoa hôm nọ. Phục mừng lắm nhưng ngại bước vào đường đột mỹ nhân sẽ giận, nên chàng chỉ dám thập thò trước cổng.
Quanh quẩn ở đấy từ sáng đến trưa mà Phục vẫn không thấy ai trong nhà đi ra. Chàng quên ăn mà vẫn chẳng thấy đói khát gì. Cuối cùng có một người con gái ló mặt, nhìn ra cổng lộ vẻ kinh ngạc không hiểu sao Phục cứ đứng ở ngay cổng. Bỗng nhiên một bà lão chống gậy đi ra, nhìn Phục rồi nói:
Anh muốn gì mà cứ đứng ở đây từ sáng sớm, không biết đói hay sao?
Phục vội vái chào:
Cháu muốn tìm một người bà con.
Bà cụ chăm chú:
Người bà con tên họ gì?
Phục ớ người không đáp được. Bà cụ cười to:
Lạ thật, bà con mà tên tuổi không biết thì hỏi làm sao. Ta xem anh cũng có dáng học trò, thôi vào đây tạm ở qua đêm, mai về hỏi rõ lại tên tuổi rồi đi tìm cũng không muộn.
Nghe nói thế Phục mừng lắm nhưng giả vờ ngần ngừ một lát rồi mới theo bà cụ vào nhà. Nhìn bên ngoài đơn sơ nhưng vào trong rồi mới thấy nhà đẹp đẽ, tường bóng như gương, ghế đệm tủ giường vật nào cũng sạch sẽ, không có một vết bụi. Phục ngồi xuống và thấy thấp thoáng sau rèm có người nấp nhìn. Bà cụ gọi to:
Tiểu Vinh! Con đi tìm ít gạo đi.
Có tiếng dạ bên trong. Ngồi yên chỗ rồi, Phục mới kể rõ đầu đuôi câu chuyện, bà cụ hỏi:
Phải chăng bà ngoại cậu là người họ Ngô?
Vâng ạ.
Bà kinh ngạc:
Vậy cậu đúng là cháu ta rồi. Mẹ cậu là em ta. Mấy năm nay cảnh nhà ta sa sút và ta không có con trai nên họ hàng ta đành biệt tin. Không ngờ cháu đã lớn thế này.
Phục mừng rỡ:
Thì hôm nay cháu muốn đi tìm bác đó nhưng vì hoảng hốt quá nên quên cả họ tên.
Bà cụ kể:
Ta lấy chồng họ Tần, song không có con, chỉ có đứa con gái nhỏ là con của vợ lẽ ông nhà. Ta nuôi nó từ nhỏ, không phải ngu ngốc gì nhưng do không ai dạy dỗ nên nó cứ ham vui đùa, chốc nữa ta sẽ gọi nó ra chào cháu.
Lát sau người hầu dọn ra một mâm cơm có một con gà luộc nhỏ xíu. Bà cụ cứ nhường cho Phục ăn. Khi người hầu lên dọn mâm bà cụ nói:
Gọi cô Ninh lên đây.
Chẳng mấy chốc Phục nghe bên trong có tiếng cười khúc khích, bà cụ nghiêm mặt:
Anh Ninh! Đây là anh bà con với mày đó!
Tiếng cười khúc khích lại bật ra, người con gái cố bịt miệng vẫn không sao giữ được tiếng cười. Bà cụ lườm con gái:
Lớn đầu rồi mà thấy khách cứ cười mãi thì coi sao được?
Nàng cố nhịn cười đứng thẳng người. Phục làm lễ vái chào, bà cụ chép miệng:
Anh em họ mà lâu nay không biết mặt mũi, e thiên hạ cười cho.
Phục hỏi thăm em gái năm nay bao nhiêu tuổi. Nàng nhịn không được cứ cúi đầu xuống mà cười không dám ngẩng lên. Bà cụ bảo Phục:
Không có ai dạy dỗ nó cả. Mười sáu tuổi rồi mà nó cứ như trẻ con.
Phục buộc miệng:
Vậy cháu lớn hơn em một tuổi.
À, cháu mười bảy tuổi ư? Tuổi canh ngọ chứ gì? Cháu có vợ con chưa?
Phục lắc đầu. Bà cụ nói:
Tướng mạo thế này mà chưa có đám nào sao? Con Anh Ninh nhà này cũng chưa có đám nào hỏi cả! Chỉ tiếc là hai đứa có chút họ hàng…
Phục im lặng cứ nhìn Anh Ninh không chớp mắt, chợt chàng nghe thoảng bên tai tiếng con hầu:
Mắt cứ trừng trừng giống như phường ăn cướp!
Anh Ninh bật cười, kéo tay con hầu:
Mình ra vườn xem hoa đi!
Nói xong nàng đứng dậy, thoăn thoắt đi liền. Ra đến cửa nàng rũ người ra cười, bà cụ đứng dậy mời Phục đi nghỉ.
Cháu từ xa đến đây, nên ở chơi vài ngày rồi hãy về. Nếu buồn thì ra ngoài sân có vườn hoa đấy, còn trong nhà thì cũng có sách đọc.
Phục vâng dạ.
Ngày hôm sau, Phục ra thăm vườn. Nơi đây rất đẹp, trồng loại kỳ hoa, dị thảo lại rộng đến khoảng nửa mẫu. Giữa vườn lại có một gian nhà cỏ, ý chừng để uống trà thưởng hoa. Đang thơ thẩn thì Phục bỗng nghe tiếng chân người, nhưng không thấy ai mà chỉ nghe tiếng cười khúc khích mãi trên cao. Ngửng đầu lên Phục thấy Anh Ninh vắt vẻo trên cành cây. Nhìn xuống Phục, nàng cười rũ rượi như sắp muốn ngã xuống. Phục vội kêu:
Khéo ngã đấy.
Anh Ninh vừa tụt xuống cây vừa cười rũ rượi, không sao im được. Gần xuống đất thì nàng tuột tay ngã thật, Phục chạy đến nâng nàng dậy và nhân tiện xoa xoa cánh tay ngọc. Cô gái không e lệ gì cả, cứ rũ người ra cười, đến độ phải dựa vào gốc cây vì không thể đứng được nữa. Đợi một lúc lâu cho nàng cười xong Phục mới rút tay áo ra cành hoa mang theo đưa cho nàng. Anh Ninh cầm lấy:
Khô thế này, giữ làm gì nữa?
Phục đáp:
Tuy khô nhưng là của nàng nên tôi vẫn giữ.
Nàng ngây thơ hỏi:
Có ý gì không?
Để thấy rằng tôi chưa bao giờ quên nàng. Từ lúc dạo chơi Nguyên tiêu về, tôi tương tư thành bệnh, tưởng đã chết rồi. May mà gặp lại đây, xin nàng nghĩ tới lòng thành của tôi.
Anh Ninh vẫn cười:
Ồ, cùng họ hàng với nhau em đâu dám tiếc. Khi nào chàng về em lại sai con hầu hái một cành hoa thật to khác tặng chàng.
Phục thở dài:
Sao nàng ngớ ngẩn thế?
Anh Ninh tròn mắt:
Sao lại ngớ ngẩn?
Phục đáp:
Tôi chẳng yêu hoa, chỉ yêu người cầm hoa thôi.
Anh Ninh nói:
Chúng ta có tình họ hàng với nhau thì phải yêu chứ!
Phục đáp:
Tình này không phải tình họ hàng mà là tình chồng vợ.
Nàng ngơ ngác:
Tình chồng vợ với tình họ hàng có khác gì đâu?
Phục nói:
Chỗ khác là vợ chồng thì đêm phải ngủ chung với nhau.
Anh Ninh nhìn Phục như suy nghĩ gì đó rồi đáp:
Em chưa bao giờ ngủ chung với người trần cả.
Nàng nói tới đó thì con hầu bất chợt đi ra. Phục vội vàng tránh đi chỗ khác. Một lát sau, trở về phòng khách Phục đã thấy nàng với bà cụ. Bà cụ trách:
Cơm xong rồi mà chẳng thấy mày đâu cả.
Anh Ninh đáp:
Tại anh ấy cứ nói chuyện muốn ngủ với con…
Phục kinh hoảng vội đưa mắt lườm Anh Ninh. Nàng mỉm cười không nói gì thêm. Cũng may là bà cụ bị lãng tai nên Phục kịp đánh trống lãng nói sang chuyện khác. Sau đó gặp riêng Anh Ninh, Phục trách sao quá lộ liễu thì nàng tròn mắt:
Thế điều ấy không nói với ai được à?
Phục hạ giọng:
Đó là chuyện kín nên phải giấu người khác.
Anh Ninh đáp:
Việc ngủ chung là bình thường, việc gì phải giấu?
Phục bực mình vì nàng ngây ngô quá nhưng chưa biết làm thế nào?
Vừa lúc ấy có người nhà Phục đến tìm.
Nguyên mẹ Phục thấy con đi mãi không về nên đâm hoảng, tìm kiếm khắp nơi không thấy, cuối cùng bà tìm đến hỏi Ngô sinh. Ngô sinh sợ hãi nhưng đành nói thật là trước đây mình trót bịa với Phục về chuyện ở núi phía tây nam. Bà mẹ liền thuê người đi tìm rồi quả nhiên tới đây. Phục bèn thưa với bà cụ mẹ nàng; xin cho nàng cùng về thăm nhà mình. Bà cụ vui vẻ đồng ý. Giục Anh Ninh sửa soạn hành trang đi theo Phục. Trước khi đi bà còn dặn Anh Ninh:
Rồi mày sẽ tới nhà của dì, một nơi sung túc, đủ nuôi để mày rong chơi thoả thích. Nhưng phải học lấy một nghề, rồi dì mày tìm chỗ yên ấm xứng đôi để tác hợp cho.
Hai người từ biệt lên đường. Đến thung lũng dưới chân núi Phục quay nhìn lại, thấy lờ mờ bóng bà lão tựa cửa nhìn theo.
Về tới nhà, mẹ Phục thấy Anh Ninh xinh đẹp lạ thường, kinh ngạc hỏi con cái nhà ai, chàng đáp chính là con bà bác, bà mẹ nói:
Những lời Ngô sinh nói trước đây toàn là chuyện bịa. Ta làm gì có chị em mà có cháu?
Hỏi đến Anh Ninh, nàng đáp:
Cháu đâu biết cha cháu họ Tần, lúc cha mất cháu còn nằm nôi, đâu nhớ việc gì?
Mẹ Phục nói:
Ta có một bà chị lấy chồng họ Tần nhưng chết đã lâu lắm rồi, làm sao còn sống đến ngày nay?
Nhân đó, bà bèn hỏi cặn kẽ về tướng mạo và đặc điểm nút ruồi thì Anh Ninh nói mọi sự đều giống hệt như bà chị đã chết khiến bà hoang mang:
Nói thì đúng thật. Nhưng chị ta chết lâu rồi, làm sao sống lại được?
Trong lúc gia đình Phục đang bán tín bán nghi thì Ngô sinh đến chơi. Anh Ninh tránh mặt vào nhà trong. Ngô sinh nghe chuyện bà mẹ Phục kể thì thẫn thờ một lúc rồi hỏi:
Người con gái ấy có phải tên là Anh Ninh?
Phục đáp đúng, Ngô lại càng cho là lạ. Phục hỏi vì sao biết tên, Ngô đáp:
Nguyên sau khi cô Tần chết thì chú ấy ở goá một thời gian. Sau đó chú có quan hệ với một con hồ ly, bị nó hút hết sinh khí đến thành bệnh rồi chết luôn. Tôi biết hồ ly ấysinh hạ một đứa con gái đặt tên là Anh Ninh. Khi cô chú chết cả, hồ ly thỉnh thoảng vẫn ghé. Về sau người nhà mua bùa yểm vào cổng thì hồ ly mới sợ bồng con đi nơi khác. Phải chăng bà cụ chính là hồ ly ấy?
Mọi người đang bàn bạc ngoài phòng khách thì nghe trong nhà có tiếng khúc khích. Biết là tiếng cười của Anh Ninh, mẹ Phục chép miệng:
Con bé đẹp người nhưng sao khờ dại thế.
Ngô yêu cầu coi mặt Anh Ninh. Mẹ Phục dắt khách vào phòng trong lúc Anh Ninh vẫn tiếp tục cười. Rầy rà mãi nàng mới hơi nhịn, nhưng chỉ lát sau lại rũ ra mà cười.
Biết khó lòng tra hỏi nên Ngô đề nghị Phục tìm lại hướng nhà cũ của Anh Ninh.
Đến nơi, hai người không thấy thôn xóm nào cả mà chỉ có con đường đầy hoa dại thôi. Ngô chợt nhớ rằng mộ của bà cô mình khi xưa nằm quanh quất đâu đây, nhưng đã quá lâu nên mộ bị cây cỏ gai góc phủ kín không thể nào tìm ra dấu vết được. Hai chàng đành than thở ra về.
Mẹ Phục đem lời Ngô kể thuật lại cho Anh Ninh nghe và có ý nghi nàng là hồ ly. Nàng cười và không tỏ ý sợ gì cả. Anh Ninh không biết buồn khi xa nhà, suốt ngày nàng chỉ cười rúc rích và cả nhà không ai hiểu vì sao nàng cười.
Lúc học nữ công, Anh Ninh tỏ ra thông minh khéo léo vượt bậc, nhưng cái tật cười suốt ngày dù bị la rầy nàng vẫn không bớt được.
Mẹ Phục thấy nàng ở lâu và không có chuyện kỳ dị nào nên chấp thuận cho chàng và Anh Ninh làm lễ hợp cẩn. Trong ngày cưới Anh Ninh cứ rũ người ra cười đến độ đến tối mịt mới cử hành xong lễ.
Anh Ninh rất yêu hoa, nên về làm dâu nhà họ Vương có mấy tháng mà trong nhà, ngoài sân, bờ dậu, vách tường, chỗ nào nàng cũng trồng toàn là hoa.
Sân sau nhà Anh Ninh trồng một dàn mộc hương giáp với tường hàng xóm. Ngày nào nàng cũng trèo lên hái một cành để cài lên tóc. Hôm nọ, lúc nàng trèo như vậy thì đứa con trai hàng xóm nhìn thấy nàng đẹp như tiên nên sinh lòng thèm muốn. Hắn đánh tiếng trêu chọc, nàng cứ khúc khích cười không đáp, lại còn lấy tay chỉ xuống chân tường trước khi tụt xuống. Thằng con trai tưởng rằng nàng hẹn gặp hắn ở chỗ ấy nên đêm tối lần mò đi sang, quả nhiên gặp nàng đứng chỗ ấy thật. Hắn liền xáp lại ngỏ lời ong bướm, song bất chợt hắn rú lên rồi ngã vật xuống, người đầy máu me.
Người nhà hắn nghe tiếng thét vội đốt đuốc chạy ra. Không thấy Anh Ninh đâu chỉ thấy hắn đang nằm rên rỉ. Thằng con trai chỉ nơi nàng đứng, mọi người nhìn kỹ chỗ ấy thì bắt được một con bò cạp to bằng cườm tay. Họ liền dùng gậy đập chết con bọ cạp ấy.
Hôm sau thằng con trai hàng xóm hấp hối. Nhà hắn phát đơn kiện. May quan huyện vốn là người hâm mộ tài học của Phục nên không lôi thôi gì. Nhưng mẹ Phục vẫn than thở:
Con cứ điên ngốc như thế nên làm cho cả nhà lo lắng. May mà không bị kết án, nếu quan trên không minh xét có phải chồng con chết rũ trong tù lúc chờ đối chất không?
Anh Ninh thề với mẹ chồng sẽ không cười nữa. Bà nói:
Ai cũng cần cười, nhưng nên cười có lúc chứ.
Từ đó Anh Ninh nín bặt, không cười nữa dù gặp chuyện vui cũng vậy. Một đêm nàng khóc sướt mướt nói với chồng:
Ngày trước định không nói vì sợ anh và mẹ lo, nhưng nay em phải cho anh biết rõ, em vốn do mẹ chồn sinh ra. Lúc mẹ em bỏ đi, bà già nuôi em mà anh gặp là ma đó. Nếu anh còn chút tình với em và không ngại tổn phí thì hãy xây mộ phần cho mẹ em được yên nghỉ…
Phục hứa sẽ y lời.
Ngày hôm sau, hai vợ chồng thuê xe về chốn cũ. Đến bãi cỏ rậm rạp nàng chỉ một cái là đúng ngôi mộ, đào lên thì thấy thi hài bà cụ vẫn còn tươi. Anh Ninh khóc rất thảm thiết rồi cho tìm mộ họ Tần là cha nàng để hợp táng.
Từ đó, cứ mỗi năm đến tiết hàn thực. vợ chồng Phục lại đến quét dọn sửa sang ngôi mộ họ Tần.
Rồi nàng sinh con trai, thằng bé không biết sợ người, gặp ai cũng nhoẻn miệng cười, giống y như mẹ.
