Chí Phèo ngạc nhiên ,xúc động khi Thị Nở bê bát cháo hành sang cho Chí Phèo. Hương vị cháo hạng là hương vị của tình yêu chân thành, hạnh phúc giản dị mà to lớn, có thật lần đầu tiên dành cho hắn. Chí Phèo lại biết khóc, biết cười như một con người. Chí Phèo rưng rưng. Nếu không còn khả năng khóc, Chí Phèo không còn khả năng lương thiện, nghĩa là lương tri đã chết hẳn trong Chí. Sống trong làng Vũ Đại khô héo tình người , giọt nước mắt trong Chí tưởng đã khô cạn. Hoá ra nó chỉ bị vùi lấp. Trong sâu thẳm lòng Chí, nó vẫn còn cháy len lỏi, âm thầm. Chính vì vậy, Chí Phèo hồi hộp được nhận trở lại cái hạnh phúc bằng phẳng của con người lương thiện. Chí Phèo tin Thị Nở sẽ mở đường cho hắn.
Nhưng khi Thị Nở đột ngột ” trở mặt”, Chí Phèo ban đầu chưa hiểu vì Chí đang say với nguyện ước làm người. Khi chợt nhận ra, Chí Phèo vơ rượu uống nhưng càng uống càng tỉnh và hắn càng thấm thía nỗi đau thân phận con người, càng thấm thía tội ác đã cướp đi quyền làm người của mình, cướp đi cả bộ mặt lẫn tâm hồn người nên thay vì đến nhà Thị Nở, Chí Phèo đến nhà Bá Kiến vì lòng căm thù bấy lâu nay cháy bùng lên làm cho Chí vô cùng tỉnh táo . Hành động này quá bất ngờ với Bá Kiến, với cả làng Vũ Đại. Ai cũng coi đây là vụ giết người dữ dội của con quỷ dữ Chí Phèo. Trước đây để tồn tại, Chí đã bán linh hồn đi cho quỷ dữ nên mọi người đã quen coi Chí là quỷ dữ , nhưng hôm nay tâm hồn người đã trở về, mọi người cũng không nhận ra.
Một Chí Phèo tỉnh đã giết chết 1 Chí Phèo say. Chí Phèo bằng xương, bằng thịt đã chết nhưng còn lại trong lọng người đọc là Chí Phèo đòi quyền sống, đang dõng dạc đòi làm người lương thiện. Như vậy, khi ý thức nhân phẩm đã trở về, Chí không bằng lòng sống như trước nữa. Và Chí chết trong bi kịch đau đớn, chết trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống. Đây không thể là hành động lưu manh mà là sự vùng lên tuyệt vọng của người nông dân khi thức tỉnh cuộc sống.
